فلزات گرانبها عناصری کمیاب و ارزشمند هستند که به دلیل خواص شیمیایی و فیزیکی منحصر به فرد خود، مورد توجه و تقاضای زیادی قرار می‌گیرند. برخی از این فلزات در جواهرسازی، برخی در صنایع الکترونیکی و برخی در صنایع پزشکی و هوافضا کاربرد دارند. برخی از این فلزات به دلیل کمیابی و یا فرآیند استخراج پیچیده، قیمت بسیار بالایی دارند و برخی از آن‌ها گران‌تر از طلا هستند. در این مقاله، ما به معرفی گران ترین فلزات دنیا می‌پردازیم و کمیاب‌ترین فلزات را نیز معرفی می‌کنیم. همچنین به بررسی کاربرد فلز استیل برای صنعت و پاسخ به سوال اینکه آیا فلزات گرانبها تر از طلا نیز وجود دارند؟ می‌پردازیم.
معرفی گران ترین فلزات دنیا
بر اساس آماری که در فوریه 2024 گزارش شده است، پنج فلز گرانبها موجود در جهان عبارتند از:
- رودیوم (Rh) – ارزش: 520 دلار به ازای هر گرم
- ایریدیوم (Ir) – ارزش: 160 دلار به ازای هر گرم
- پالادیوم (Pd) – ارزش: 70 دلار به ازای هر گرم
- طلا (Au) – ارزش: 57 دلار به ازای هر گرم
- پلاتین (Pt) – ارزش: 30 دلار به ازای هر گرم
در ادامه به توضیح مختصری در مورد هر یک از این فلزات می‌پردازیم.
رودیوم
رودیوم فلزی به رنگ نقره‌ای-سفید و فلزی گرانبهاتر از طلا به شمار می‌آید. این فلز گرانبها بسیار سخت بوده و مقاومت در مقابل خوردگی بالایی دارد. نقطه ذوب این فلز 1964 درجه سانتیگراد است و در مبدل‌های کاتالیزوری خودرو، جواهرات و آبکاری استفاده میشود. هر سال چیزی حدود 30 تن رودیوم در آفریقای جنوبی و روسیه استخراج میشود.
ایریدیوم یکی از گران ترین فلزات دنیا
ایریدیوم یکی دیگر از فلزات گرانبهاتر از طلا است که در گروه PGM قرار می‌گیرد و ظاهری نقره‌ای-سفید دارد. این فلز که بعد از عنصر اسمیم متراکم‌ترین ماده دنیاست، بسیار کمیاب است و بیشتر در شهاب‌سنگ‌ها پیدا میشود تا اینکه از پوسته زمین استخراج شود. فلز گرانبها ایریدیوم در صنایع الکترونیکی، تجهیزات پزشکی کاربرد دارد و برای تامین انرژی لازم برای الکترولیز با استفاده از منابع تجدیدپذیر هم استفاده میشود. نقطه ذوب این فلز بسیار بالا و برابر با 2226 درجه سانتیگراد است. در سال 2020 مجموعاً 7302 کیلوگرم از این فلز استخراج شد که آفریقای جنوبی بیشترین سهم را در استخراج این فلز دارا بود.
پالادیوم
پالادیوم یکی دیگر از PGM های نقره ای/ سفید است که کمترین چگالی و دمای ذوب (1554.9 درجه سانتی گراد) را در خانواده پلاتین دارد. این فلز به دلیل خواص کاتالیزوری خود، بیشتر در صنعت خودروسازی برای کاهش آلاینده‌های گازهای خروجی موتورهای احتراقی استفاده میشود. همچنین در صنایع دندانپزشکی، الکترونیکی و جواهرسازی نیز کاربرد دارد. پالادیوم بیشتر در روسیه، آفریقای جنوبی و کانادا تولید میشود.
طلا یکی از گران ترین فلزات دنیا
طلا فلزی زرد رنگ و براق است که به دلیل دوام، انعطاف‌پذیری و زیبایی ظاهری خود، از قدیم تا به اکنون بسیار محبوب بوده است و علاوه بر کاربردهای صنعتی و دارویی برای خانوار ها نیز اهمیت زیادی دارد. در واقع دسترسی آسان به این ماده و خرید و فروش آسان آن موجب شده این ماده به عنوان نوعی پس انداز در بین خانواده ها مصرف شود. قیمت طلا دارای نوسانات زیادی است و سالانه به قیمت آن افزوده میشود.
پلاتین
پلاتین فلزی نقره‌ای-سفید و براق است که در گروه PGM قرار دارد و دارای خواص شیمیایی و فیزیکی مشابه پالادیوم است. پلاتین بسیار مقاوم در برابر خوردگی و اکسیداسیون است و در دماهای بالا نیز خواص خود را حفظ می‌کند. پلاتین بیشتر در صنعت خودروسازی برای کاهش آلاینده‌های گازهای خروجی موتورهای احتراقی و هیبریدی استفاده میشود. همچنین در صنایع جواهرسازی، الکترونیکی، پزشکی و شیمیایی نیز کاربرد دارد. پلاتین بیشتر در آفریقای جنوبی، روسیه و زیمبابوه تولید میشود.
معرفی کمیاب ترین فلزات دنیا
گران ترین فلزات دنیا را شناختیم اما کمیاب ترین ها کدامند؟ کمیابی یک فلز به میزان موجودیت آن در پوسته زمین و همچنین سختی فرآیند استخراج آن بستگی دارد. برخی از فلزات کمیاب در جهان عبارتند از:
- اسمیم (Os) – مقدار موجود در پوسته زمین: 0.001 میلی‌گرم در هر تن
- ایریدیوم (Ir) – مقدار موجود در پوسته زمین: 0.001 میلی‌گرم در هر تن
- رودیوم (Rh) – مقدار موجود در پوسته زمین: 0.001 میلی‌گرم در هر تن
- روتنیوم (Ru) – مقدار موجود در پوسته زمین: 0.001 میلی‌گرم در هر تن
- رنیوم (Re) – مقدار موجود در پوسته زمین: 0.7 میلی‌گرم در هر تن
این فلزات کمیاب بیشتر در گروه PGM قرار دارند و دارای خواص کاتالیزوری، مقاومت در برابر خوردگی و دمای ذوب بالا هستند. این فلزات در صنایع مختلفی مانند الکترونیکی، پزشکی، هوافضا، نفت و گاز و شیمیایی کاربرد دارند.
کاربرد فلز استیل برای صنعت
فلز استیل جزو گران ترین فلزات دنیا نیست اما یک آلیاژ از آهن و کربن است که ممکن است شامل عناصر دیگری مانند کروم، نیکل، منگنز و وانادیوم نیز باشد. فلز استیل به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی، سایش، ضربه و حرارت، یکی از پرکاربردترین و پرطرفدارترین فلزات در صنعت است. فلز استیل در بسیاری از زمینه‌ها مانند ساختمان‌سازی، خودروسازی، ماشین‌آلات، لوازم خانگی، ظروف آشپزخانه، سلاح‌ها، ابزارهای جراحی و دندانپزشکی و لوله استیل نرده 316 و سایر محصولات استیل استفاده میشود. فلز استیل بیشتر در چین، هند و ژاپن تولید میشود.
فلزات گرانبها تر از طلا نیز وجود دارند؟
به طور کلی، می‌توان گفت که بله، فلزات گرانبها تر از طلا نیز وجود دارند. اما این پاسخ به چند عامل بستگی دارد. اول اینکه باید تعریف دقیقی از فلز داشته باشیم. برخی از عناصری که به عنوان فلز شناخته می‌شوند، در واقع فلز نیستند و بیشتر به عنوان شبه‌فلز یا نافلز دسته‌بندی می‌شوند. برای مثال، تلوریوم، پولونیوم و آستاتین که در جدول تناوبی در گروه فلزات شبه‌فلز قرار دارند، از طلا گرانبها تر هستند. اما این عناصر به دلیل کمیابی، رادیواکتیویته و عدم پایداری خود، در صنعت و بازار کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند.
دوم اینکه باید معیاری برای اندازه‌گیری قیمت فلزات و تشخیص گران ترین فلزات دنیا داشته باشیم. برخی از فلزات به ازای هر گرم و برخی به ازای هر اونس یا هر کیلوگرم قیمت‌گذاری می‌شوند. برای مقایسه قیمت فلزات، باید از یک واحد مشترک استفاده کنیم. برای مثال، اگر قیمت طلا را به ازای هر گرم در نظر بگیریم، می‌توانیم بگوییم که رودیوم، ایریدیوم و پالادیوم از طلا گرانبها تر هستند. اما اگر قیمت طلا را به ازای هر اونس در نظر بگیریم، می‌توانیم بگوییم که کالیفرنیوم، فرمیوم و اینشتینیوم از طلا گرانبها تر هستند. این عناصر نیز به دلیل رادیواکتیویته و کمیابی خود، در صنعت و بازار کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند.
سوم اینکه باید تغییرات قیمت فلزات را در نظر داشته باشیم. قیمت فلزات ممکن است به دلیل تقاضا و عرضه، نوسانات بازار، شرایط سیاسی و اقتصادی، فناوری و ابتکارات جدید و غیره تغییر کند. برای مثال، قیمت پالادیوم در سال‌های اخیر به دلیل تقاضای بالا در صنعت خودروسازی و کمبود عرضه، افزایش چشمگیری داشته است و از طلا گرانبها تر شده است. اما این وضعیت ممکن است در آینده تغییر کند و قیمت پالادیوم کاهش یابد.
جمع‌بندی گران ترین فلزات دنیا
در این مقاله، ما به معرفی پنج فلز گرانبها در جهان پرداختیم و کمیاب‌ترین فلزات را نیز معرفی کردیم. همچنین به بررسی کاربرد فلز استیل برای صنعت و پاسخ به سوال اینکه آیا فلزات گرانبها تر از طلا نیز وجود دارند؟ می‌پردازیم. ما دیدیم که فلزات گرانبها به دلیل خواص شیمیایی و فیزیکی منحصر به فرد خود، مورد توجه و تقاضای زیادی قرار می‌گیرند و در صنایع مختلفی کاربرد دارند. همچنین دیدیم که قیمت فلزات ممکن است به دلیل عوامل مختلف تغییر کند و برخی از فلزات کمیاب و رادیواکتیو از طلا گرانبها تر هستند اما در صنعت و بازار کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید و جالب بوده باشد.
